Atinalilarin Devleti

Unlu Yunan filozofu Aristoteles'in yok oldugu sanilan "Atinalilarin Devleti" adli yazisi, Misir'dan Londra'daki British Museum'a getirilmis olan bir papirus elyazmasinin ortaya cikartilmasiyla 1891 yili Subat ayinda yeniden tanindi. Elyazmasinin ilk okuyucusu ve ortaya cikaricisi F. G. Kenyon'dur. Aristoteles'in eseri, on yuzu Isa'nin dogumundan sonraki 78-79 yiliyla ilgili hesaplarla dolu dort papirusun arka yuzune yazilmistir. Ancak hesaplar zamanla onemini kaybettikten sonra bu papirusler Aristoteles'in eserini kopya etmek icin kullanilmis olabileceklerinden, bu elyazmasi yaklasik olarak Isa'nin dogumundan sonraki birinci yuzyilin sonlarina dogru tarihlenebilir. Elyazmasinda kitabin basi yoktur. Papirus uzerinde ne kitabin adi, ne de kitabin yazarinin adi vardir. Fakat bunun Aristoteles'in Atina devleti uzerine yazmis oldugu yazi oldugundan suphe etmemize bir neden yoktur. Cunku Aristoteles'ten sonraki birtakim eskicag adamlarinin yazilarindaki gondermelerle Aristoteles'in eserinden bugune kalmis olan parcalari bu papiruste buluyoruz. Aristoteles sekiz kitaba ayrilan "Devlet Bilgisi" adli eserine temel olmak uzere daha once 158 tane baska baska devlet bicimini yazip toplamisti. Bunlar arasinda "Atinalilarin Devleti" herhalde en buyugu olacak: Atina'nin uzun zamandan beri Hellas'in bas devleti olmasi, Aristoteles'in hayatinin yarisindan cogunu Atina'da gecirmis bulunmasi bunu gerektirir. Kitapta anlatilan ve kitapta bulunmayan olaylara bakarak Aristoteles'in bu eserini Isa'nin dogumundan onceki 329 yiliyla 325 yili arasinda yazmis oldugu soylenebilir. Demek oluyor ki kitap Aristoteles'in son yillarinin urunudur. "Atinalilarin Devleti" biri tarihsel (bolum 1 - 41), oteki sistematik (bolum 42 - 69) iki anakesimden kuruluyor. Birinci anakesimde su dort basdilim vardir: 1-12. bolumler monarkhiadan oligarkhiaya gecisi, Drakon'la Solon'un karisik olan durumu duzeltmeye calismalarini anlatiyor; 13-19. bolumlerde tyrannoslugun gelismesi ve devrilmesi gosteriliyor; 20-28. bolumlerde demokratianin nasil gelistigini, en yuksek basamaga nasil tirmandigini goruyoruz; 29-40. bolumlerde oligarkhik degisikliklerle bunlara karsi yapilan tepkilerden uzun uzun soz aciliyor ve sonunda 41. bolumde de bastan baslanarak butun degisiklikler kisaca yeniden aniliyor. Ikinci anakesim dort basdilimde sirayla sunlari anlatiyor: Yurttaslik hakki (bol. 42), Besyuzler ve halk meclislerinin duzenleri, yetkileri ve isleri (43-46). Memurlarin devleti yonetmeleri (47-62) ve mahkemeler (63-69). Aristoteles, eserini Isa'nin dogumundan onceki dorduncu yuzyildaki Yunanlilar icin yazdigindan o zaman herkesce bilinen, fakat bugunku okuyucularin okuduklarini iyice anlayabilmeleri icin eski Yunan tarihiyle ugrasmalarini gerektiren birtakim seyleri anlatmistir.